Muris muvazaası, mirasbırakan kişilerin mallarını mirasçılarından kaçırması halinde açılacak davadır. Gerçekten de mirasbırakan kişiler, ölümlerine yakın dönemlerde mirasçılarından mal kaçırma arzusu ile taşınmazlarını mirasçılarına devretmekte, diğer mirasçılarını miras paylarından mahrum bırakmaktadır. Nitekim taşınmazların satışında ya bedel ödenmemekte ya da tapu dairesi ile gerçekte ödenen bedel arasında fark olmaktadır. Günümüzde özellikle kız çocuklarının mirastan pay almaması için sıkça yapılan muvazaa işlemleri hukuki açıdan bir şey ifade etmemekte, ilgili dava açıldığı takdirde mirasçılar hakları olan miras paylarına kavuşabilmektedir.

 

Muris muvazaasında ; mirasçı gerçekte tapulu taşınmazını mirasçısı olan kişiye devretmek istemektedir. Fakat diğer mirasçılarını mirasından yoksun bırakmak amacıyla ; aslında bağışlama olan arzusunu tapu dairesinde satış olarak göstermektedir. Bu şekilde taşınmazını satmış olan mirasbırakan, diğer mirasçılarını mirastan uzak tutma gayesi taşır. Muris muvazaasının varlığı halinde muris muvazaasına dayalı olarak tapu iptali ve tescili davası açılacak ve mirasçıların hakları bu şekilde korunmaya çalışılacaktır.

 

Muris muvazaasının varlığı halinde Yargıtay’ın 01/04/1974 – ½ sayılı İnançları Birleştirme Kararı doğrultusunda ; miasçılar dava açarak resmi sözleşmenin muvazaa nedeniyle geçersizliğinin tespitini ve tapu kaydının iptalini isteyebilirler. Burada bahsi geçen mirasçıların saklı paylı olup olmamaları önemli değildir. Mirasçı sıfatını taşıyan her kimse bu davayı açabilecektir. Yukarıda bahsettiğimiz İnançları Birleştirme Kararında şu ifadeler kullanılmıştır : ‘ özellikle küçük kırsal bölgelerde kız çocuklarını mirastan mahrum etmek amacıyla muris erkek çocuğu ile anlaşarak gerçekte bağışlamak istediği malvarlığını, kötüniyetle satış göstermek suretiyle devir işlemi gerçekleştirmektedir. Bunun yanında eşin ölümü veya boşanma sebebiyle yeniden evlenen erkek, önceki eşinden olma çocuklarını sonraki eşin etkisiyle mirastan mahrum etmek amacıyla sonraki çocuklara gerçekte bağışlamak istediği malvarlığını satış göstermek suretiyle onlara intikal ettirmektedir. Bu türlü muvazaalı tasarruflar karşısında gerek kız çocuklarını erkek çocuklarla eşit miras hakkına kavuşturmak ve gerekse murisin çocukları arasında eşitliği sağlamak amacıyla muvazaa hukuksal nedenine dayanarak dava açabilme hakkına sahiptirler ’ denilmiştir.

 

Muris muvazaasına dayalı olarak açılacak tapu iptali ve tescili davalarında dava açmakta hukuki yararı bulunan ve mirasçı sıfatına sahip olan kimseler davacı olabilirler. Bu davanın açılmasında mirasçılar ifadesine şu grupları dahil edebiliriz :

 

    *Yasal Mirasçılar
    *Atanmış Mirasçılar
    *Evlatlıklar ve onun alt soyu

 

Burada davayı açacak mirasçı, davayı tek başına açabileceği gibi diğer mirasçılarla birlikte de açabilecektir.

 

Muris muvazaasına dayalı olarak açılacak tapu iptali ve tescili davalarında bazı kişiler dava açma haklarını kaybetmiş olmaktadır. Bu kişiler :

 

    *Mirası Reddeden Kişiler (Reddi Miras Hali)
    *Miras Hakkından Feragat Sözleşmesiyle Vazgeçen Kişiler
    *Mirastan Çıkarılan Kişiler

 

Muris muvazaasına dayalı olarak açılacak tapu iptali ve tescili davalarında davalı sıfatı önem taşımaktadır. Bu davalarda davalı ; taşınmazı mirasbırakandan devralan kişi olacaktır. Bu kişi ölmüş ise bu dava ölenin mirasçılarına veya aynı taşınmazı kötüniyetli olarak devralan 3. kişilere karşı açılacaktır.

 

Muris muvazaasına dayalı olarak açılan tapu iptali ve tescili davalarında genel yetki kuralları geçerli olacaktır. Buna binaen ilgili dava taşınmazın bağlı bulunduğu yerleşim yeri mahkemesinde açılacaktır.

Muris muvazaasına dayalı olarak açılan tapu iptali ve tescili davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Nitekim görevli mahkeme eski usül kanununda taşınmazın değerine göre belirlense de Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile bu ayrım kalkmış, malvarlığına ilişkin davaların Asliye Hukuk Mahkemelerinde görüleceği belirtilmiştir.

Mirasbırakan anne babanız veya mirasbırakacak her kimse, şayet mallarının size kalmaması için taşınmazını başka bir mirasçıya satmış ise açılacak dava muris muvazaasına dayalı olarak tapu iptali ve tescili davasıdır. Burada davanın ne zaman açılacağı sorun teşkil etmektedir. Bu tür davalarda, davanın açılması için belirlenmiş bir zamanaşımı süresi söz konusu değildir. Yargıtay’ın da kararlarında belirtildiği üzere bu tür davalarda zamanaşımı veya hak düşürücü sürenin uygulama olanağı bulunmamaktadır.

 

Her ne kadar hak düşürücü süre veya zamanaşımının olmadığından bahsetsek de muris muvazaasına dayalı tapu iptali ve tescili davası ancak mirasbırakanın ölümünden sonra açılabilir. Mirasbırakan kişi hayatta iken bu davanın açılmasının imkanı yoktur.

Muris muvazaası yapısı itibariyle zamanaşımı veya hak düşürücü sürenin uygulanamayacağı dava türüdür. Nitekim Yargıtay da kararlarında bu hususu hep vurgulamış olup bu tür davaların süreye tabi kılınmaksızın her zaman ileri sürülmesinin olanaklı bulunduğunu belirtmiştir. İşbu nedenle muris muvazaasına dayalı olarak açılan tapu iptali ve tescili davası herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süreye tabi değildir.       

Muris muvazaasına dayalı olarak açılan tapu iptali ve tescili davalarında esas olarak araştırılan husus murisin gerçek iradesidir. Nitekim murisin iradesi satışa yönelik de olabilir. Bu hususun belirlenmesinde murisin mali durumu, devralan mirasçının mali durumu ilk olarak araştırılacak hususlardır. Yargıtay Kararlarında dikkat edilen kriterleri şu şekilde sıralayabiliriz :

 

    *Yörenin gelenekleri (O bölgede kızların mirastan pay almayacağına dair genel bir kanı söz konusu ise)
    *Toplumsal eğilimler
    *Mirasbırakanın sözleşmeyi yapmakta haklı ve makul bir nedeninin olup olmadığı
    *Davalının ekonomik gücü
    *Mirasbırakanın ekonomik gücü
    *Satış bedeli ile gerçek bedel arasındaki fark
    *Aile içi ilişkiler

 

Yukarıda sayılan hususların irdelenmesi ile birlikte mirabırakanın gerçek iradesi saptanmaya çalışılacaktır. Mirasbırakanın gerçek iradesinin tespiti ile birlikte yapılan satış işleminin gerçekten bir satış mı yoksa bağış mı olduğu tespit edilecek, yapılan tasarrufun muvazaa olup olmadığı neticelenecektir.

Muris muvazaasına dayalı olarak açılan Tapu İptali ve Tescili davalarında, davacı taraf mirasbırakanın kendilerinden mal kaçırdığını her türlü delille ispat edebilir. Nitekim Hukuk Genel Kurulu da vermiş olduğu bir kararında mirasçıların muvazaa iddialarını her türlü delille ispatlayabileceğini belirtmiştir.

Uygulamada sıkça karşılaştığımız muris muvazaası hallerini sıralamak gerekmektedir. Nitekim yurttaşlar hangi hallerde mirastan pay alabileceklerini bilememektedir. İşbu nedenle şu hallerde mirasçılar, mirastaki paylarının kaçırıldığından bahisle dava açabilmektedirler :

 

    *Babanın veya annenin, taşınmazını (ev, arsa, apartman, daire, bağ, bahçe vs.) mirasçılardan birisine devretmesi/satması halinde,
    *Babanın, taşınmazını önceki evliliğinden olan çocuklarına devretmesi/satması halinde,
    *Babanın, taşınmazını ikinci evliliğinden olan eşine veya çocuklarına devretmesi/satması halinde,
    *Babanın, taşınmazını kız çocuklarından kaçırarak erkek çocuklara devretmesi/satması halinde,
    *Babanın, taşınmazını ikinci eşine devretmesi/satması halinde vb.

 

Bu hallerde muris muvazaasından bahsedilebilir. Mirasçılardan mal kaçıran mirabırakan kişiler yoğunluklu olarak bu şekildeNitekim bugün bize başvurusunu gerçekleştiren müvekkiller yoğunluklu olarak ‘babam taşınmazını kardeşime satmış, ikinci eşine satmış, ilk eşinden olma çocuklarına satmış, ikinci eşinden olma çocuklarına satmış’ vb. cümlelerle başvurularını gerçekleştiriyorlar. İşbu nedenle böyle bir devir işlemi söz konusu ise muris muvazaasına dayanarak tapu iptali ve tescili davası açmak yerinde olacaktır.